Giám sát là một trong hai chức năng quan trọng của HĐND. Bên cạnh hoạt động giám sát thường xuyên thì giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND và các Ban HĐND là hoạt động thể hiện rõ nét nhất chức năng này. Tuy nhiện, quá trình thực hiện chức năng giám sát chuyên đề của HĐND các cấp cũng bộc lộ nhiều bất cập. Về chủ quan, có thể kể đến một số nguyên nhân, đó là: số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách ít, đội ngũ chuyên viên tham mưu, giúp việc mỏng, dẫn đến công tác chuẩn bị xây dựng đề cương giám sát chưa sâu, chưa sát; sự phối hợp giữa các ban HĐND, giữa HĐND các cấp chưa được chặt chẽ, khoa học... Một nguyên nhân nữa phải nhắc đến là chưa có một quy định cụ thể nào, đặc biệt là về chế tài thực hiện quyền giám sát của Nhà nước về hoạt động giám sát của HĐND cũng như quy định về các điều kiện để cử tri cùng tham gia giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trên địa bàn.

Ban KT-XH tổ chức phiên giải trình trong giám sát chuyên đề

Phương thức thực hiện quyền giám sát của HĐND các cấp tại thị xã Hồng Lĩnh hiện nay được Thường trực HĐND thị xã chỉ đạo đổi mới nhằm khắc phục các hạn chế nói trên. Thay vì thực hiện giám sát từ trên xuống, qua báo cáo, hội nghị, Thường trực HĐND thị xã đã chủ trương ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động, ngoài tiếp cận thông tin từ báo cáo của các đơn vị gửi lên, còn tham khảo ý kiến chuyên gia trên lĩnh vực giám sát, tổ chức trực tiếp lắng nghe ý kiến cử tri trên lĩnh vực giám sát để nghe thêm phản ánh, từ đó lựa chọn phương pháp làm việc qua hội nghị hay đi thực tế để kết luận giám sát thiết thực nhất nhưng cách này mới chỉ nghe ý kiến của đại diện cử tri, chưa bao quát, tạo điều kiện để đa số cử tri cho ý kiến trực tiếp cũng như tham gia cùng với cơ quan dân cử tham gia vào hoạt động giám sát. Do vậy, từ năm 2015, Hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND thị xã được đổi mới theo hướng đổi mới trong trình tự, thủ tục giám sát, phương thức giám sát. Đổi mới trong lựa chọn chuyên đề giám sát. Dành thời gian tiếp xúc trực tiếp với các cử tri có ý kiến để thu thập thông tin; đồng thời nghe thêm nguyện vọng, phản ánh của cử tri trên lĩnh vực được giám sát. Đi khảo sát thực tế để kết luận được chính xác. Mời những người có chuyên môn sâu, có kinh nghiệm thực tế về lĩnh vực sẽ giám sát tham gia đoàn giám sát, khi cần thiết có thể trưng tập các cơ quan, cán bộ công chức liên quan đến vấn đề giám sát để mời họ tham gia cùng đoàn để giải đáp những thắc mắc của cử tri cũng như cung cấp thêm những thông tin cho đoàn tham khảo trước khi có kết luận về kết quả giám sát. Đồng thời, tiến hành giám sát, thêm nội dung mời cử tri, Nhân dân cùng tham gia vào hoạt động giám sát; nâng từ tiếp xúc cử tri chuyên đề lên hình thức cao hơn đó là để cử tri đánh giá trực tiếp nội dung, cơ quan, đơn vị được giám sát thông qua phiếu xin ý kiến và mời cùng làm việc. Tiến hành giám sát lại. Tuy nhiên, tình trạng kiến nghị, yêu cầu sau khi kết luận giám sát phần đa vẫn chỉ trên giấy, chưa được các cơ quan, tổ chức thực hiện nghiêm túc. Chỉ khi quá thời hạn, hoặc hỏi đến thì mới thực hiện, thâm chí có đơn vị thực hiện chiếu lệ, đối phó. Việc chấp hành báo cáo trong giám sát của một số đơn vị được giám sát chưa nghiêm túc.

Tìm hiểu kỹ các hạn chế và nguyên nhân, sau khi triển khai chuyên đề giám sát đầu tiên của nhiệm kỳ mới 2016-2021, được sự đồng ý của Thường trực HĐND thị xã, Ban Kinh tế - Xã hội HĐND thị xã Hồng Lĩnh đã vận dụng phương pháp giải trình, đối chất trực tiếp giữa cơ quan giám sát, đối tượng được giám sát và các cử tri, cơ quan, đơn vị liên quan vào trong hoạt động giám sát chuyên đề về tình hình tổ chức lại hoạt động, chuyển đổi Hợp tác xã theo Luật Hợp tác xã năm 2012 và tình hình phát triển tổ hợp tác, các mô hình kinh tế trên địa bàn.

Cử tri đại diện khối HTX Dịch vụ nông nghiệp đặt câu hỏi tại phiên giám sát chuyên đề của Ban KT-XH

Với mục đích chính nhằm thu thập, kiểm chứng thông tin để làm rõ các vấn đề quan trọng nhưng còn có ý kiến khác nhau làm cơ sở xem xét kết quả thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng như soát xét tính thực tiễn của các Nghị quyết HĐND tỉnh và thị xã về cơ chế hỗ trợ khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Sau khi khảo sát thực tế, TXCT chuyên đề và làm việc với các HTX, tổ hợp tác, chủ mô hình kinh tế trên địa bàn, đồng thời, dự thảo sơ bộ kết quả giám sát, trong đó chỉ rõ những nội dung cần làm rõ, quy trách nhiệm cụ thể tới từng cá nhân, tổ chức cụ thể, căn cứ quy định tại Điều 80, 81 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, Ban Kinh tế - Xã hội đã xin ý kiến của Thường trực HĐND thị xã để nhập cuộc làm việc với UBND thị xã, phường, xã, các ngành liên quan và họp xem xét báo cáo của Đoàn giám sát thành phiên làm việc mang tính giải trình, đối chất trực tiếp. Để thực hiện được phiên làm việc, Đoàn giám sát của Ban đã tham mưu Ban xây dựng kế hoạch cụ thể, đồng thời, lọc ra các nội dung qua giám sát, khảo sát và ý kiến của Nhân dân phản ánh thành nhóm vấn đề, gửi đến các cơ quan, đơn vị, cá nhân liên quan để tiếp thu, chuẩn bị báo cáo và gửi báo cáo trả lời về Ban trước phiên họp 2 ngày; đồng thời, Trưởng Ban chỉ đạo gửi nội dung yêu cầu giải trình và văn bản trả lời của các cơ quan, cá nhân tới các đại biểu HĐND tham gia đoàn giám sát và các Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND để nghiên cứu, tiếp tục chất vấn trực tiếp tại phiên họp.

Về đối tượng tham gia phiên họp được Ban mời gồm: Thường trực HĐND thị xã, đoàn giám sát của Ban, các Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND, các cơ quan, đơn vị được giám sát (UBND thị xã, UBND phường, xã, đại diện HTX, THP, mô hình kinh tế, các phòng, ban, ngành liên quan), lãnh đạo các đơn vị liên quan đến chuyên đề và đại diện cử tri, Nhân dân các thôn, tổ dân phố trên địa bàn. Đoàn cũng mời thêm các các đồng chí có chuyên môn trên lĩnh vực kinh tế tham dự. Khác với các phiên làm việc tại các cuộc giám sát trước đây chỉ cần có sự tham gia của đại diện cơ quan dân cử và cơ quan quản lý nhà nước. Trong đợt giám sát lần này, Ban mời đối tượng chịu tác động của chính sách (nhất là sự có mặt của đại diện cử tri, Nhân dân) đã làm cho không khí làm việc hấp dẫn, hiệu quả, thiết thực hơn, thông tin phong phú hơn, khắc phục được tình trạng phản ánh một chiều. Hơn nữa, trong bối cảnh "3 mặt một lời" thì những bất cập, hạn chế của Nghị quyết, các cơ chế, quy định hoặc của các cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình thực thi đã được kiểm chứng một cách rõ ràng từng nội dung, các bước, ai sai, ai chưa tạo điều kiện,... Đặc biệt. cuộc làm việc là cơ hội để cơ quan chức năng tuyên truyền, giải thích thêm về cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính trong các cơ chế hỗ trợ trong nông nghiệp, chuyển đổi HTX và các nội dung liên quan khác; Chủ trì có căn cứ cụ thể quy rõ trách nhiệm cho các cơ quan, đơn vị, cá nhân chịu sự giám sát trong tổ chức thực thi pháp luật và các cơ chế, chính sách và có những kiến nghị về giải pháp khắc phục hiệu quả. Các kiến nghị được các đơn vị tiếp thu ngay tại hội nghị (nhiều khi gửi văn bản chưa chắc đã đọc đến hoặc lướt qua). Sau phiên làm việc để giải trình và đối chất, Ban giảm được số lượng buổi làm việc, vừa tạo điều kiện cho các đơn vị chủ động trong công tác vừa có căn cứ, số liệu, kiến nghị, giải pháp cụ thể để ra thông báo kết luận. Đồng thời, với lượng thông tin đã được thu thập, kiểm chứng qua hoạt động này sẽ là căn cứ để đại biểu HĐND thị xã xem xét trong việc giám sát, kiến nghị HĐND thị xã trong đánh giá, điều chỉnh các cơ chế, chính sách đã ban hành cho phù hợp với thực tiễn trong kỳ họp HĐND sắp tới.

Nhờ đổi mới phương thức thực hiện nên đợt giám sát chuyên đề của Ban KT-XH HĐND thị xã lần này đã có chiều sâu, hiệu lực, hiệu quả cao. Đặc biệt, các kết luận giám sát chuyên đề của Ban mang tính thực tiễn cao, có các dẫn chứng cụ thể, chính xác, được kiểm nghiệm từ thực tiễn, qua ý kiến của Nhân dân, đồng thời kiểm nghiệm qua hồ sơ, tài liệu, được tranh luận cụ thể tại một phiên làm việc dân chủ, rõ ràng nên các đơn vị được giám sát đã nhận thấy rõ những ưu, khuyết điểm để khắc phục và tiếp thu ngay tại cuộc làm việc một cách nghiêm túc. Nhờ đó, dù chưa có chế tài giám sát cụ thể nhưng rõ ràng hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát chuyên đề lần này của Ban KT-Xh HĐND thị xã Hồng Lĩnh đã khắc phục được các hạn chế trong giám sát so với trước đây.

Có thể nói để có kết luận sau giám sát là cả một quá trình xem xét, đối chiếu, tư duy từ quy định của pháp luật đến thực tế của địa phương. Nếu kết luận sau giám sát không được thực hiện nghiêm túc thì tính quyền lực của cơ quan dân cử bị xem nhẹ và dần dần Nhân dân sẽ không còn đặt niềm tin vào cơ quan đại diện cho mình nữa. Bời vậy, kết luận giám sát phải làm sao cho đối tượng được giám sát "Tâm phục, khẩu phục" thì việc tạo điều kiện để Nhân dân cùng tham gia đối chất, giám sát với cơ quan dân cử trong giám sát chuyên đề về tình hình tổ chức lại hoạt động, chuyển đổi Hợp tác xã theo Luật Hợp tác xã năm 2012 và tình hình phát triển tổ hợp tác, các mô hình kinh tế trên địa bàn của Ban Kinh tế - Xã hội HĐND thị xã Hồng Lĩnh là một cách làm hay cần nhân rộng./.

Ban Kinh tế - Xã hội