Cổng thông tin điện tử Thị xã Hồng Lĩnh

Chùa Hang thuộc địa bàn tổ dân phố 10 - Phường Bắc Hồng, thị xã Hồng Lĩnh, tỉnh Hà Tĩnh, cách thành phố Hà Tĩnh khoảng 30 km theo hướng Bắc và thành phố Vinh (Nghệ An) khoảng 20km theo hướng Nam. Chùa được xây dựng trên nền tảng tự nhiên là một hang động nhỏ, nằm mé sườn tây của đỉnh núi Mồng Gà, thuộc dãy núi Hồng Lĩnh.

Chùa được xây dựng trên nền tảng tự nhiên là một hang động nhỏ, nằm mé sườn tây của đỉnh núi Mồng Gà, thuộc dãy núi Hồng Lĩnh.

Chùa có niên đại khá muộn, không gian thờ tự dựa trên yếu tố tự nhiên là chính và do nhiều lý do nên dần bị rơi vào lãng quên. Theo một số tài liệu, thì trong bài viết "Hoan Châu phong thổ ký" của Tiến sĩ Trần Danh Lâm (1704 - 1777) có nhắc đến chùa Động Dang (một số nhà nghiên cứu cho rằng khả năng đây là Chùa Hang ngày nay). Quá trình tìm hiểu cũng được biết, núi Hồng Lĩnh xưa có 8 cửa truông để đi qua Hồng Lĩnh từ tây sang đông và từ bắc xuống nam, như: Truông Cổng Khánh, truông Vắn (Cố Ghép)... có nhiều hang động: Động 12 Cửa, động Chẻ Hai, động Hàm Rồng, động Đá Hang,...Tuy nhiên, đến nay, việc Chùa Hang xuất hiện từ khi nào thì vẫn chưa có tài liệu nào ghi chép cụ thể.

Đến cuối những năm 80 của thế kỷ trước, Chùa được ông Trần Văn Phú (trú tại TDP 7, phường Bắc Hồng, thị xã Hồng Lĩnh) đứng ra phát tâm kêu gọi sự hỗ trợ từ các tổ chức xã hội, các tăng ni phật tử, bà con Nhân dân gần xa đóng góp công sức bảo tồn, xây dựng và phát triển. Trong một lần đi hái lá làm thuốc, ông đã phát hiện ra ngôi chùa không biết đã bị phế tích từ bao giờ. Gọi là chùa nhưng chỉ còn lại một cái Hang đá nhỏ hoang tàn bởi sự vùi lấp đất đá của thời gian, đi sâu vào trong chỉ còn sót lại một số tượng Phật bằng gỗ bị mục ruỗng, các đồ thờ tự đại đa số đã bị hỏng. Mở rộng tìm kiếm xung quanh, ông phát hiện thêm nhiều dấu tích của nền móng cũ các ngôi nhà như: Nhà Tổ, nhà Tăng, đài Quan Thế Âm...Từ khi phát hiện ngôi chùa ông Phú hết sức trăn trở, phải chăng đây là thiện căn của bản thân được Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giao phó trọng trách. Ông thiết nghĩ "Khi cái duyên đã đến mà mình không làm ắt là có tội với hậu thế mai sau". Xuất phát từ suy nghĩ đó, ông đã vận động các Phật tử phát dọn cây cối và tôn tạo lại ngôi Tam Bảo, đặt bát hương thờ phụng Đức Phật. Tiếng lành đồn xa, càng ngày càng nhiều Phật tử biết đến chùa; với tâm đức của mình các Phật tử, các nhà hảo tâm; các doanh nghiệp, doanh nhân đã từng bước góp công, góp của, tổ chức khôi phục dần từng hạng mục; và đến nay đã là một quần thể với các điểm tín ngưỡng như: Khuôn viên tượng quan âm (tượng đứng); Cung A Di Đà; Cung Tam bảo (cung chính - Chùa Hang); Cung thờ mẫu; Cung thờ tượng quan âm và khu vực thờ Thiên Thủ Thiên Nhãn.

Các điểm tín ngưỡng thờ tự quy mô nhỏ, nằm lưng chừng sườn núi, hài hòa trong khung cảnh chung. Sự phân bố các điểm thờ tự cùng hệ thống đường dạo, hành lang nội bộ, vườn cảnh tạo nên mối tổng hòa trong không gian thờ tự vừa có sự uy nghiêm, vừa có nét dung dị, vừa có sự huyền bí nhưng rất gần gũi và cùng với cảnh quan chung của danh thắng Núi Hồng đã tạo nên một điểm đến hấp dẫn trong hệ thống du lịch - văn hóa của tỉnh Hà Tĩnh.

Với bạt ngàn thông reo và những thảm cỏ xanh mướt, dòng nước mát từ đập Khe Môn chảy vào hồ cảnh của vườn Lâm Tỳ Ni, Khu di tích danh thắng Chùa Hang được ví như một “Đà Lạt thu nhỏ” giữa đại ngàn Hồng Lĩnh.