Tương truyền, Phan Thị Mai Hoa là con một vị tướng có long văn :"Thượng cao tằng tổ khảo, tiền Mậu Thìn Hoa Tứ đệ Tam giáp, đồng Tiến sỹ xuất thân Phan Tướng Công". Phan Thị Mai Hoa học giỏi có lòng yêu nước, cha là vị tướng nên cô say mê học hỏi choa về đường cung mũi kiếm và hay bàn luận với cha về văn chương, về đạo làm tướng. Hai cha con như hình với bóng. Mãi say mê công việc, người con gái ấy quên cả chuyện chồng con.
Nhân một lần vấn an nhà vua, người hỏi Phan Tướng Công: Phan Thị Mai Hoa của nhà ngươi sao chưa yên bề gia thất ? Trước câu hỏi đột ngột song chứa đầy tình cảm, sự quan tâm của bệ hạ, Phan Tướng Công trấn tỉnh đáp: Mai hoa mãi giúp cha làm việc cho xã tắc, nay tuổi đã cao nên không muốn lấy chồng nữa. Cảm phục trước tấm lòng của cô gái, nhà vua ngỏ ý nhận nàng làm con nuôi và se duyên cho nàng với một ông quan trong Hoàng tộc. Tuy vậy, dù sống với chồng rất hạnh phúc nhưng nàng không sinh được con cái. Về sau, nàng xin nhà vua cho từ hôn, trở về  giúp cha lo việc tướng.
Khi về già, nàng trở về Đậu Liêu, dưới chân núi Hồng Lĩnh sinh sống với họ hàng, quê hương. Nhà vua nghĩ tới công lao của nàng, bèn ban chỉ cho công chúa Mai Hoa một cánh đồng (nhân dân vẫn gọi là đồng Bà Mai) để bà có điều kiện sinh sống và nơi hương khói khi về cõi Thọ vĩnh hằng.
Năm 1981, có bọn người xấu đã lén lút đào trộng mộ bà để tìm vàng, bạc, châu báu nhưng đã bị nhầm mộ. Sau đó, họ Phan Đình đã kịp thời vào khu đất bến Bà Mai bốc mộ thật về an táng tại khu đất cùng Tổ tiên ở động Chùa Cao, mộ bà được gắn bia Phan Thị Mai Hoa công chúa. Phổ ý của dòng họ Phan Đình đã ghi Phan Tướng Công dòng đầu và tiếp theo ghi Tổ cô Phan Thị Mai Hoa Công chúa./.

Phan Đình Đa