Giám sát là một trong hai chức năng quan trọng của HĐND. Bên cạnh hoạt động giám sát thường xuyên thì giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND và các Ban HĐND là hoạt động thể hiện rõ nét nhất chức năng này. Tuy nhiện, quá trình thực hiện chức năng giám sát chuyên đề của HĐND các cấp cũng bộc lộ nhiều bất cập. Về chủ quan, có thể kể đến một số nguyên nhân, đó là: số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách ít, đội ngũ chuyên viên tham mưu, giúp việc mỏng, dẫn đến công tác chuẩn bị xây dựng đề cương giám sát chưa sâu, chưa sát; sự phối hợp giữa các ban HĐND, giữa HĐND các cấp chưa được chặt chẽ, khoa học... Một nguyên nhân nữa phải nhắc đến là chưa có một quy định cụ thể nào, đặc biệt là về chế tài thực hiện quyền giám sát của Nhà nước về hoạt động giám sát của HĐND cũng như quy định về các điều kiện để cử tri cùng tham gia giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trên địa bàn. VỚi nỗ lực, đổi mới hoạt động giám sát chuyên đề, trong những năm qua, Thường trực HĐND thị xã Hồng Lĩnh đã có những cách làm hay trong hoạt động giám sát chuyên đề, góp phần tạo điều kiện để cử tri cùng tham gia.
Đoàn giám sát của Thường trực HĐND thị xã làm việc với chính quyền phường Đậu Liêu
Theo quy định từ Điều 66 đến điều 69, Luật Tổ chức HĐND và UBND và Quy chế hoạt động HĐND các cấp năm 2005 thì Thường trực HĐND có quyền giám sát hoạt động của UBND và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND, hoạt động của TAND, VKSND cùng cấp; giám sát cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân trong việc thi hành Hiến pháp, luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và các nghị quyết của HĐND cùng cấp. Theo đó, các đoàn giám sát của HĐND có các quyền: yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát báo cáo bằng văn bản, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung giám sát, giải trình những vấn đề đoàn giám sát quan tâm; xem xét, xác minh những vấn đề đoàn giám sát thấy cần thiết; khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đoàn giám sát có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan áp dụng các biện pháp để kịp thời chấm dứt hành vi vi phạm và khôi phục lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân bị vi phạm; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm theo quy định.
Đoàn giám sát của Thường trực HĐND thị xã làm việc với chính quyền phường Bắc Hồng
Nhìn chung, việc thực hiện các quyền trên nghiêm túc, bảo đảm theo quy định. Tuy nhiên, việcyêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan áp dụng các biện pháp để kịp thời chấm dứt hành vi vi phạm và khôi phục lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân bị vi phạm;yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạmtheo quy định vẫn còn hạn chế. Một mặt, vì quy định của Luật về quyền này còn chung chung, chưa có chế tài cụ thể nên hiệu lực các kết luận giám sát của HĐND chưa cao. Mặt khác, lâu nay các đoàn giám sát của HĐND mới chỉ thực hiện giám sát một chiều, tức là sau khi xem xét các báo cáo của các đơn vị được giám sát, tổ chức làm việc và trình báo cáo kết quả giám sát cho Thường trực HĐND và các Ban HĐND ra kết luận. Do vậy, kết luận giám sát thường chưa sâu sát, thiếu tính chặt chẽ, logic do đó, việc thực hiện các kết luận sau giám sát tại một số đơn vị được giám sát xem nhẹ, thậm chí không thực hiện.
Nhiệm kỳ 2011-2016, phương thức thực hiện quyền giám sát của HĐND các cấp tại thị xã Hồng Lĩnh được Thường trực HĐND chỉ đạo đổi mới nhằm khắc phục các hạn chế nói trên. Thay vì thực hiện giám sát từ trên xuống, qua báo cáo, hội nghị, Thường trực HĐND thị xã đã chủ trương ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động, ngoài tiếp cận thông tin từ báo cáo của các đơn vị gửi lên, còn tham khảo ý kiến chuyên gia trên lĩnh vực giám sát, tổ chức trực tiếp lắng nghe ý kiến cử tri trên lĩnh vực giám sát để nghe thêm phản ánh, từ đó lựa chọn phương pháp làm việc qua hội nghị hay đi thực tế để kết luận giám sát thiết thực nhất. Đặc biệt, nhận thấy phương pháp thống kê và điều tra xã hội học giúp ích rất lớn trong hoạt động quản lý nhà nước nói chung và hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát nói riêng, năm 2015 Thường trực HĐND thị xã đã chủ trương ứng dụng vào hoạt động giám sát chuyên đề, qua đó tạo điều kiện để Nhân dân cùng tham gia giám sát với đại biểu dân cử. Phương pháp này thu hút được đông đảo Nhân dân tham gia, nhiều cử tri đánh giá đây là cách làm hay, đầy sáng tạo, thể hiện rõ nét quyền làm chủ của Nhân dân như bản Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 ghi nhận.
Phối hợp Thường trực HĐND phường Nam Hồng TXCT chuyên đề liên quan đến nội dung giám sát
Thực hiện phương pháp đổi mới hoạt động giám sát thông qua ứng dụng phương pháp thống kê, điều tra xã hội học, sau khi thành lập Đoàn giám sát, Thường trực HĐND thị xã đã chỉ đạo Đoàn xây dựng Đề cương và các mẫu phiếu liên quan đến chuyên đề giám sát để thông qua tiếp xúc, lấy ý kiến trực tiếp của các bậc cử tri liên quan đến chuyên đề giám sát. Việc xây dựng mẫu phiếu được tiến hành công phu trên cơ sở tham khảo ý kiến chuyên gia và các ngành liên quan cũng như bám sát mục đích của cuộc giám sát để thực hiện. Theo cách này, đoàn giám sát của HĐND thị xã sẽ có một kênh thông tin quan trọng để giám sát và có báo cáo kết quả toàn diện, độ chính xác cao đó là ý kiến phản ánh của các tầng lớp nhân dân đối với chuyên đề giám sát cũng như các đơn vị được giám sát liên quan. Từ kết quả lấy phiếu kết hợp với nghiên cứu các báo cáo, tài liệu của các đơn vị được giám sát cũng như đơn vị liên quan, Đoàn giám sát sẽ quyết định làm việc với những đơn vị mà cử tri phản ánh nhiều vấn đề, qua đó góp ý chấn chỉnh kịp thời.
Phương pháp này đã được thường trực HĐND thị xã áp dụng thành công với chuyên đề giám sát, khảo sát mức độ hài lòng của Nhân dân đối với dịch vụ hành chính công trên địa bàn và chất lượng khám, chữa bệnh tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Lĩnh trong quý I năm 2015. Thực hiện chuyên đề này, Thường trực HĐND thị xã đã thành lập đoàn giám sát, khảo sát chuyên đề, trong đó giao nhiệm vụ cho đoàn trên cơ sở kế hoạch chung, xây dựng đề cương cụ thể cho từng đơn vị báo cáo, đồng thời xây dựng 05 mẫu phiếu điều tra đối với 05 nhóm đơn vị được giám sát, gồm: Trung tâm giao dịch 1 cửa điện tử thị xã, Hệ thống 1 cửa các phường, xã, Chi cục Thuế, Phòng Công chứng số 2 và Bệnh viện Đa khoa Hồng Lĩnh. Sau khi xây dựng xong phiếu và đề cương, đoàn phối hợp với Thường trực HĐND, UBMTTQ các phường, xã tổ chức lấy ý kiến Nhân dân, tổ chức qua phiếu tại 6/6 phường, xã và cử thành viên phỏng vấn trực tiếp các công dân, tổ chức đang giao dịch tại các đơn vị được giám sát. Đặc biệt, các buổi tiếp xúc lấy phiếu tại các phường, xã đã thu hút đông đảo Nhân dân tham gia, như tại xã Thuận Lộc thu hút trên 150 cử tri, nhiều cử tri đánh giá đây là cách làm hay, đổi mới, dân chủ, tạo thuận lợi để người dân khách quan đánh giá tinh thần, thái độ phục vụ của các cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công trên địa bàn Thị xã. Qua khảo sát qua phiếu, Đoàn đã thu được 1.033 phiếu phản ánh của cử tri, công dân tổ chức đối với các cơ quan đơn vị được giám sát. Từ kết quả khảo sát, đoàn đã báo cáo Thường trực HĐND thị xã, chỉ rõ những ưu, nhược điểm của cách làm này để rút kinh nghiệm trong triển khai thực hiện các chuyên đề khác, đồng thời kiến nghị giám sát tại một số cơ quan, đơn vị mà cử tri còn nhiều băn khăn, ý kiến phản ánh bức xúc. Từ thực tiễn lấy phiếu của chuyên đề này cho thấy, công tác phối hợp giữa lãnh đạo các cơ quan, đơn vị được khảo sát với Đoàn khảo sát khá chặt chẽ: dự họp nghe phổ biến kế hoạch đầy đủ, tham gia nhiều ý kiến khá thiết thực; Ý thức của Nhân dân trong tham gia giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước trên địa bàn thị xã đã được chú trọng, thể hiện rất rõ qua việc hưởng ứng điền phiếu tốt, nhiều người dân chủ động bày tỏ ý kiến của mình, thể hiện ý thức chính trị cao, đặc biệt là Nhân dân xã Thuận Lộc, phường Nam Hồng. Các thành viên Đoàn Khảo sát đã sắp xếp thời gian, tham gia tương đối đầy đủ, ý thức trách nhiệm cao.
Cử tri phường Nam Hồng tích cực phát biểu góp ý kiến vào các nội dung đoàn giám sát của HĐND thị xã nêura
Có thể khẳng định, kết quả thu thập ý kiến của người dân, doanh nghiệp làm cơ sở để định hướng các giải pháp cải thiện chất lượng, hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính và nâng cao tinh thần, thái độ phục vụ người dân, tổ chức của đội ngũ cán bộ, công chức. Qua đó, góp phần thực hiện tốt kế hoạch cải cách nền hành chính nhà nước năm 2015 và các năm tiếp theo. Kết quả khảo sát qua phiếu cũng là cơ sở quan trọng để Thường trực HĐND thị xã tổ chức làm việc với các cơ quan, đơn vị, đồng thời đưa ra các kiến nghị gửi HĐND, UBND và các sở, ngành cấp tỉnh và đề xuất giúp UBND thị xã, phường, xã và các ngành liên quan nắm được chất lượng cung cấp dịch vụ hành chính và năng lực, đạo đức của công chức làm việc tại các tổ chức dịch vụ hành chính công trên địa bàn thị xã Hồng Lĩnh, nâng cao chất lượng phục vụ người dân, tổ chức.
Nhờ đổi mới phương thức thực hiện nên đợt giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND thị xã lần này có chiều sâu, hiệu lực, hiệu quả cao. Đặc biệt, các kết luận giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND mang tính thực tiễn cao, có các dẫn chứng cụ thể, chính xác, được kiểm nghiệm từ thực tiễn ý kiến của Nhân dân, đồng thời kiểm nghiệm qua hồ sơ, tài liệu nên các đơn vị được giám sát đã nhận thấy rõ những ưu, khuyết điểm để khắc phục và tiếp thu một cách nghiêm túc.Nhờ đó, dù chưa có chế tài giám sát cụ thể nhưng rõ ràng hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND thị xã tại chuyên đề này đã được khẳng định qua việc "hậu giám sát", tinh thần trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị được chấn chỉnh, Nhân dân phấn khởi, phản ánh lại với các đại biểu HĐND qua đợt tiếp xúc cử tri trước kỳ họp thứ 10 – HĐND thị xã khóa V.
Có thể nói để có kết luận sau giám sát là cả một quá trình xem xét, đối chiếu, tư duy từ quy định của pháp luật đến thực tế của địa phương. Nếu kết luận sau giám sát không được thực hiện nghiêm túc thì tính quyền lực của cơ quan dân cử bị xem nhẹ và dần dần Nhân dân sẽ không còn đặt niềm tin vào cơ quan đại diện cho mình nữa. Bời vậy, kết luận giám sát phải làm sao cho đối tượng được giám sát "Tâm phục, khẩu phục" thì việc tạo điều kiện để Nhân dân cùng tham gia giám sát với cơ quan dân cử là một cách làm hay, đầy sáng tạo của Thường trực HĐND thị xã Hồng Lĩnh, thể hiện rất rõ tính Nhân dân trong tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như trong nội dung của Hiến pháp năm 2013. Đây cũng là cách làm thiết thực nhất góp phần nâng cao uy tín, vị thế của HĐND nói riêng và của chính quyền địa phương nói chung trong lòng Nhân dân./.
TIẾN DŨNG - BN