Sáng ngày 11/4 (tức ngày 03/3 âm lịch), Phường Đậu Liêu tổ chức lễ hội di tích lịch sử Đền Đông Xá. Về dự lễ và dâng hương có đồng chí Nguyễn Thăng Long, Phó Bí thư Thường trực Thị ủy – Chủ tịch HĐND Thị xã; đồng chí Nguyễn Huy Hùng, Phó Bí thư Thị ủy – Chủ tịch UBND Thị xã; đồng chí Nguyễn Quang Vinh - Ủy viên BTV Thị ủy, Phó chủ tịch HĐND Thị xã; đồng chí Đinh Thị Hương, UVBTV, Trưởng ban Dân vận Thị ủy; đồng chí Trần Nam Long, UVBTV Thị ủy, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự Thị xã; đồng chí Trần Xuân Đức, Phó chủ tịch UBND Thị xã; lãnh đạo các phòng, ban ngành đoàn thể cấp thị cùng đông đảo cán bộ và bà con Nhân dân phường Đậu Liêu.

Đền Đông Xá được xây dựng dưới chân núi Hồng Lĩnh, địa thế nền đất rất uy nghi, đẹp đẽ....

Đền Đông Xá hiện tọa lạc tổ dân phố 1, phường Đậu Liêu, thị xã Hồng Lĩnh, tỉnh Hà Tĩnh là nơi thờ tự các vị thần có vị hiệu là Hiển liệt Cao danh Đôn hậu Đoan túc Dực bảo Trung hưng Đô Nam nhạc Ô Trà sơn Linh thông Trấn quốc chi thần  tức Võ Sùng Ban và  Đoan túc Dực bảo Trung hưng Thượng trụ Cương Quốc công chi thần  tức Nguyễn Xí. Bên cạnh đó, đền còn phối thờ thêm vị công thần khai quốc triều Lê là Võ Mục Đại Vương Lê Khôi.

Lãnh đạo Thị xã dâng hương…

Lãnh đạo phường Đậu Liêu dâng hương…

Đô Nam Nhạc Ô Trà Sơn chính là ông Võ Sùng Ban - một võ quan dưới triều nhà Lý (thế kỉ XI). Ngay từ nhỏ, ông vốn là cậu bé thông minh, năm 18 tuổi ông đã được bổ nhiệm làm quan. Dưới triều Lý Nhân Tông, Võ Sùng Ban làm đến chức Điện tiền Tướng quân, có công lớn trong việc cầm quân đánh giặc Chiêm Thành, mở mang bờ cõi. Trong một lần cầm quân xông pha nơi chiến trận, ông bị trọng thương, trên đường trở về đến đoạn Hoàng Giang (tức sông Hạ Vàng) dưới chân núi Hồng Lĩnh thì ông bị mất. Triều vua nhà Lý đã có sắc chỉ phong ông là “Đô Nam Nhạc Ô Trà Sơn Đại Vương”, ra chỉ dụ giao cho nhân dân vùng Tổng Nội Ngoại Thiên Lộc (nay là xã Thuần Thiện và xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc) - nơi ông đóng quân lập đền thờ tự và được phong thần bảo hộ của làng.

Nghi thức tế lễ của các cụ cao tuổi...

Nguyễn Xí sinh năm Đinh Sửu (1397) ở làng Thượng Xá, huyện Chân Phúc, nay là xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông là người có công lớn trong việc đánh tan quân Minh, giúp vua Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, là một trong những vị khai quốc công thần triều Lê. Trong cuộc đời làm quan của mình, Nguyễn Xí đã phụng sự 4 triều đại vua Lê: Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông và đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng của triều đình lúc bấy giờ.

Ngoài hai vị tôn thần Đô Nam Nhạc Ô Trà Sơn và Thượng Trụ Cương Quốc Công Nguyễn Xí, đền Đông Xá còn phối thờ thêm Đức Thánh Đại Vương Lê Khôi. Ngôi điện nhỏ được xây dựng bên cạnh đền chính, nhân dân trân trọng gọi là điện thờ Đức Thánh Hai. Ông là người làng Lam Sơn, nay thuộc xã Xuân Lam, huyện Thọ Xuân, tỉnh  Thanh Hóa, là con trai của Lê Trừ - anh thứ hai của Lê Lợi, tham gia khởi nghĩa Lam Sơn, lập nhiều công lao. Lê Khôi không chỉ lập công xuất sắc trong công cuộc giải phóng dân tộc, lật đổ ách đô hộ nhà Minh mà ông còn có công lớn trong công cuộc giữ yên bờ cõi quốc gia, ổn định tình hình, chăm lo đời sống nhân dân.  

Đông đảo bà con nhân dân về dự lễ...

Đền Đông Xá không rõ được khởi dựng từ năm nào, nhưng theo các bậc cao niên cho biết, từ thế kỉ XVIII, đền đã uy nghi tồn tại ở bên dốc núi Hồng. Trải qua biến thiên lịch sử, chiến tranh và khắc nghiệt của thời tiết, ngôi đền nhiều lần hư hỏng và trở thành phế tích, các đồ tế khí, sắc phong của đền bị phân tán. Năm 2010, được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, nhân dân Đậu Liêu đã đóng góp phục dựng lại ngôi đền thiêng trên nền móng cũ. Hiện nay, vẫn còn 4 viên đá táng kê cột và hai cột nanh cũ đã được tôn tạo lại. Công trình kiến trúc gồm có: cổng di tích vốn được tôn tạo lại trên cơ sở hai cột nanh có từ thời Nguyễn, Bái đường 3 gian được làm bằng hệ thống cột trụ, xà ngang, xà dọc và vì kèo bằng bê tông cốt thép giả gỗ cao 4,50m; Trung điện 3 gian, hai hồi xây tường bít đốc, cao 4,10m, mỗi gian của trung điện đều được bố trí 2 hương án. Hương án phía trong, nơi sâu nhất đặt long ngai bài vị của thần; hương án phía ngoài bố trí lư hương, cọc nến, mâm chè đài trản cùng đồ tế lễ. Còn điện thờ Lê Khôi thường được nhân dân gọi là Điện thờ Đức Thánh Hai xây dựng phía bên phải, cách đền chính 12m.   

Theo truyền ngôn, ngôi đền xưa nay vốn rất linh thiêng, đối với nhân dân làng Đông Xá và vùng phụ cận luôn được thần che chở bảo vệ, mỗi khi người dân ở nơi đây, bản xứ đến cầu đảo thường được thần linh ứng. Bởi vậy, nhân dân luôn có một niềm tin nhờ uy lực của thần đã trợ giúp, nâng đỡ người dân ở đây lúc hoạn nạn, khó khăn cũng như lúc ốm đau, bệnh tật các vị Thần đều giúp đỡ cho nhân dân qua khỏi.

Dù đã trải qua nhiều biến thiên lịch sử, qua nhiều lần trùng trùng tu, sửa chữa  nhưng đến hôm nay đền Đông Xá với vẻ đẹp bình dị vẫn bảo lưu được những giá trị văn hóa, thể hiện tinh thần uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Năm 2020, Đền Đông Xá được UBND Tỉnh Hà Tĩnh công nhận xếp hạng di tích văn hóa cấp Tỉnh .

Mỗi năm vào ngày 03/3 âm lịch, nhân dân phường Đậu Liêu đã mua sắm hương đăng trà quả tổ chức lễ tế chung các vị thần ở đền. Ngày 04/5 âm lịch là ngày giỗ Đức Thánh Đại Vương Lê Khôi cũng được nhân dân bày biện lễ nghi chu đáo để tỏ lòng thành kính sâu sắc tới Ngài. Cũng là dịp để thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta trong việc ghi nhớ công ơn các danh nhân có nhiều đóng góp cho quê hương, đất nước và cũng là nơi giáo dục truyền thống và lòng tự hào dân tộc.

Trước đó, trong phần hội Phường Đậu Liêu cũng đã tổ chức thành công giải bóng chuyền hơi nam nữ và giải đẩy gậy mừng lễ hội./.