Trên cơ sở các quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động của HĐND hiện hành, có thể hiểu giám sát của HĐND đối với hoạt động tư pháp là giám sát việc thực hiện các quy định pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, thi hành án, bổ trợ tư pháp, tổ chức bộ máy của các cơ quan tư pháp; giám sát hoạt động của UBND, Công an, Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp trong việc điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, bổ trợ tư pháp; giám sát văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến lĩnh vực tư pháp; giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng, lãng phí.

Kỳ họp HĐND thị xã

Tại các kỳ họp, HĐND thị xã Hồng Lĩnh đã dành nhiều thời gian cho việc xem xét, thảo luận các báo cáo về hoạt động tư pháp; chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp các nội dung liên quan đến hoạt động tư pháp đã được chú trọng, tính từ đầu nhiệm kỳ 2011- 2016 đến nay, tại 4/12 kỳ họp, HĐND thị xã đã đưa hoạt động của ngành trong khối nội chính ra chất vấn trực tiếp, với nhiều ý kiến làm rõ nhiều vấn đề mà cử tri Hồng Lĩnh quan tâm như: Điều tra một số loại tội phạm còn chậm, xét xử một số vụ án đánh bạc mà dư luận Nhân dân không đồng tình; việc đảm bảo trật tự an toàn giao thông còn nhiều bất cập...

Giám sát chuyên đề về hoạt động tư pháp được quan tâm, Thường trực HĐND và các Ban HĐND thị xã đã tổ chức giám sát 5 chuyên đề liên quan đến hoạt động của khối tư pháp (Thường trực HĐND tổ chức 02 chuyên đề; Ban Pháp chế tổ chức 03 chuyên đề) được đông đảo cử tri quan tâm và ủng hộ. Các kết luận giám sát trong hoạt động tư pháp đã đánh giá sát tình hình thực tế, đưa ra nhiều kiến nghị, đề xuất có tác động tích cực như: Đề nghị lắp đặt các cụm đèn tín hiệu giao thông tại các ngã tư, tăng cường nhiều đợt tấn công truy quét tội phạm, nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa…

Đoàn giám sát của Thường trực HĐND thị xã giám sát công tác đảm bảo ATGT tại phường Nam Hồng

Báo cáo thẩm tra của Ban Pháp chế đối với việc chấp hành pháp luật và hoạt động của các cơ quan tư pháp chất lượng ngày càng cao. Luôn coi trọng tính phản biện, không né tránh khi đề cập đến những hạn chế tồn tại, nhất là đã đề cập đến những hạn chế trong công tác điều tra án liên quan đến chức vụ và tham nhũng của cơ quan điều tra; việc tranh tụng tại phiên tòa xét xử các vụ án, hoạt động của Hội thẩm nhân dân, kết quả thi hành án hình sự, dân sự. Nội dung nhận xét, đánh giá tập trung vào những vấn đề trọng điểm, những kiến nghị đề xuất xác đáng, sát thực, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của cử tri và Nhân dân quan tâm, buộc các cơ quan Nhà nước phải quan tâm thực hiện.

Đại biểu Nguyễn Xuân Hoàng - Thành viên Ban Pháp chếchất vấn Chánh án TAND thị xã tại kỳ họp thứ 9

Tuy nhiên, trong các hoạt động giám sát chưa giành nhiều thời gian cho khảo sát, đối chứng thực tế, có khi vẫn chưa đi đến tận cùng của vấn đề; chuyên môn am hiểu lĩnh vực tư pháp hạn chế, rất khó khăn trong tiếp cận vấn đề; việc chất vấn các lĩnh vực tư pháp chưa nhiều; tái giám sát việc thực hiện ý kiến chất vấn, kết luận giám sát chuyên đề chưa thực hiện được thường xuyên, mặt khác đến nay, vẫn chưa có quy định chế tài đủ mạnh đối với hành vi không thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát. Nhân dân vẫn chưa hài lòng về việc đấu tranh ngăn chặn một số loại tội phạm; tệ nạn ma tuý còn nhiều lo ngại, tội phạm đánh bạc, ghi lô đề không giảm, vi phạm luật giao thông đường bộ còn xẩy ra nhiều. Kết quả xét xử một số vụ án chưa được Nhân dân đồng tình cao.

Nguyên nhân thì có nhiều, song yếu tố chính vẫn là trình độ am hiểu về lĩnh vực tư pháp hạn chế, một số đại biểu HĐND và thành viên Ban pháp chế ngại truy vấn đến cùng những vấn đề gai góc của ngành tư pháp; thời gian dành cho việc giám sát còn ít, thiếu thời gian nghiên cứu kỹ văn bản trước khi giám sát, hiệu quả giám sát thấp.

Để nâng cao chất lượng giám sát của HĐND trên lĩnh vực tư pháp, trước hết là phải nâng cao nhận thức về vai trò hoạt động giám sát của HĐND: Cấp ủy Đảng các cấp nhận thức đúng vai trò của hoạt động giám sát của HĐND để có chủ trương, đường lối cụ thể trong lãnh đạo hoạt động của HĐND, tạo điều kiện cho HĐND các cấp hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Các cơ quan, đơn vị, địa phương và cá nhân chịu sự giám sát cần nhận thức đúng đắn vai trò của hoạt động giám sát tư pháp của HĐND để thực hiện nghiêm túc những yêu cầu đặt ra của chủ thể giám sát. Trên cơ sở đó, phát huy những kết quả đạt được, tiếp thu, khắc phục những hạn chế với tinh thần cầu thị để cơ quan, đơn vị mình ngày càng tốt hơn, chính quyền ngày càng vững mạnh hơn.

Tăng cường lãnh đạo của các cấp ủy Đảng trong thực hiện giám sát hoạt động tư pháp của HĐND các cấp để các hoạt động giám sát đó mang lại hiệu quả thiết thực đối với xã hội: Giám sát hoạt động của UBND, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND, các cơ quan trong khối nội chính không chỉ dừng lại ở việc nghe báo cáo, dựa trên cơ sở vài ý kiến chung chung, xuôi chiều mà đòi hỏi phải tỏ rõ quan điểm, có lý lẽ xác đáng về những vấn đề nhất trí, không nhất trí với nội dung báo cáo đã nêu;

Giám sát thông qua hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn không chỉ dừng lại ở việc hỏi cho có hỏi, trả lời cho qua; mà đòi hỏi người chất vấn phải nghiên cứu rất kỹ trước khi đặt câu hỏi và phải có tranh luận để làm sáng tỏ vấn đề, phải truy đến tận cùng vấn đề mà cử tri và Nhân dân quan tâm;

ĐB Nguyễn Thị Diệu - Phó trưởng Ban Pháp chế thực hiện quyềnchất vấn tại kỳ họp thứ 12

Giám sát thông qua hình thức thành lập Đoàn giám sát chuyên đề đòi hỏi phải được tổ chức một cách bài bản, phải lựa chọn được vấn đề cần giám sát, tham mưu thành lập đoàn đảm bảo có đủ khả năng thực thi nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch, đề cương giám sát và phương pháp giám sát đảm bảo tính khoa học và khả thi cao; việc báo cáo kết quả và kết luận giám sát đòi hỏi phải có những đánh giá đúng tình hình, xác định rõ ưu điểm, hạn chế khuyết điểm, giúp cơ quan, đơn vị chịu sự giám sát tự nhìn nhận lại việc triển khai thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, địa phương mình, từ đó phát huy những mặt tốt, khắc phục những yếu kém để ngày càng hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Trong quá trình chuẩn bị bầu cử đại biểu HĐND các cấp (nhiệm kỳ 2016- 2021), cần quan tâm lựa chọn, giới thiệu để cử tri bầu những đại biểu đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định về phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, có nhiều khả năng, tố chất thực hiện tốt nhiệm vụ của người đại biểu, có điều kiện bố trí thời gian, ưu tiên thời gian để tiếp xúc, gặp gỡ để nghe ý kiến phản ánh, kiến nghị của cử tri và Nhân dân, đồng thời phải xem xét, xử lý kịp thời, xây dựng lòng tin vững chắc, mối quan hệ chặt chẽ giữa người đại biểu với cử tri và Nhân dân; trong đó cần lựa chọn, giới thiệu những đại biểu am hiểu về lĩnh vực tư pháp, xây dựng Ban pháp chế HĐND thị xã Hồng Lĩnh và các phường, xã có khả năng thực hiện tốt việc nâng cao chất lượng giám sát của HĐND trên lĩnh vực Tư pháp./.

Nguyễn Thăng Long

(Trưởng Ban pháp chế HĐND Thị xã)