Sau gần 30 năm cùng cả nước thực hiện công cuộc đổi mới, trong nhiều thành tựu về phát triển KT- XH, ngành CN-TTCN phường Trung Lương đã có nhiều kết quả đáng kể. Đặc biệt, từ năm 2004 khi Cụm CN-TTCN tập trung làng nghề được quy hoạch xây dựng và Nghị quyết số 03-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ Thị xã khóa V "về tiếp tục lãnh đạo phát triển công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, thương mại – dịch vụ giai đoạn 2011 – 2015 và những năm tiếp theo" được ban hành, làng nghề Trung Lương đã khởi sắc nhanh chóng, đạt được nhiều thành tích.

Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan thăm Đảng bộ và Nhân dân phường Trung Lương

Ngược dòng lịch sử

Là địa phương có nghề rèn, đúc truyền thống nổi tiếng trong cả nước qua nhiều thế kỷ, Trung Lương được biết đến như điểm sáng trong cả nước về phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Nhưng từ khi bước vào công cuộc đổi mới, do việc tiếp cận với cơ chế thị trường chậm, hạn chế trong việc tiếp thu, ứng dụng các tiến bộ KHKT nên sức cạnh tranh hàng hóa ngày một sụt giảm. Nhiều mặt hàng được coi là "bảo bối, gia truyền" của nghệ nhân Trung Lương đã bị hàng hóa của các làng rèn Nam Định, Thanh Hóa tấn công ồ ạt không những tại các trung tâm thương mại như chợ Vinh, chợ Hà Tĩnh, mà ngay tại các ốt quán dịch vụ tại Trung Lương. Từ 500 lò rèn, đúc năm 1986, xuống còn 120 lò năm 2000. Nghề rèn Trung Lương đang đứng trước nguy cơ thất truyền. Ông Kiều Đình Đông, 78 tuổi TDP Trung Lý, một nghệ nhân rèn nổi tiếng, tâm huyết nhưng cả mấy cha con cùng phải gác búa, giải nghệ. Còn ông Nguyễn Ngọc Quyền, 65 tuổi TDP Hầu Đền, một thương nhân làm ăn phát đạt từ việc buôn hàng sắt Trung Lương ra các vùng trong và ngoài tỉnh thì nay ông mở ốt bán đồ sắt Nam Định, Thanh Hóa ngay tại nhà. Người dân Trung Lương càng thấm thía, trăn trở trước sự "thua ngay tại sân nhà" của mặt hàng được coi là truyền thống của cha ông.

Tầm sư, học đạo

Từ Nghị quyết của Tỉnh ủy về phát triển CN-TTCN, khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống, được sự quan tâm của các ngành, các cấp, Thị ủy, UBND Thị xã đã tập trung nhiều chính sách, giải pháp để phát triển CN- TTCN thị xã nói chung và làng nghề Trung Lương nói riêng. Trong đó, việc đầu tiên là tổ chức học tập kinh nghiệm các đơn vị, như làng nghề Đập Đá (Bình Định), Đa Hội (Bắc Ninh), Văn Chàng, Ý Yên (Nam Định)…để rút ra các bài học kinh nghiệm. Qua học tập, đã cho thấy, truyền thống là cơ bản nhưng truyền thống phải làm nền tảng để đẩy nhanh việc áp dụng KH&KT vào sản xuất và quản lý để phát triển. Bởi vậy, muốn giữ được làng nghề phải xây dựng được cụm CN-TTCN tập trung làm cơ sở để đưa tiến bộ mới vào SXKD, đồng thời, cụm CN-TTCN sẽ là hạt nhân cho các xưởng rèn hộ gia đình làm vệ tinh, cùng phát triển.

Năm 2004, cụm CN-TTCN tập trung làng nghề được quy hoạch xây dựng với diện tích 6ha, thu hút 6 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất (CSSX). Từ thành công bước đầu, để tiếp tục tạo đà cho phát triển CN-TTCN, 16/11/2011, Ban chấp hành Đảng bộ Thị xã đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TU "về tiếp tục lãnh đạo phát triển công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, thương mại – dịch vụ giai đoạn 2011 – 2015 và những năm tiếp theo".

Công nhân cụm công nghiệp làng nghề Trung Lương đang gia công sản phẩm

Đưa nghị quyết vào cuộc sống

Nghị quyết 03 của BCH Đảng bộ Thị xã đã thổi một luồng gió mới, làm cho các doanh nghiệp, CSSX, người lao động thật sự an tâm, phấn khởi với nhiều chính sách thiết thực. Theo đó, các hạng mục công trình hạ tầng kỹ thuật như điện, đường, cấp thoát nước, hồ xử lý nước thải…được tiếp tục hoàn chỉnh và các chính sách vay vốn, đào tạo nghề, tham quan, học tập, ứng dụng các tiến bộ mới vào SXKD được áp dụng... Từ thành công của 6 DN và CSSX ban đầu như DN Tuấn Yến, DN Núi Hồng, CSSX Miên Cương,… nhiều CSSX đã đăng ký vào khu CN-TTCN với nhiều loại hình SXKD đa dạng như cơ khí, sửa chữa xe cơ giới…Tại làng nghề có nhiều thuận lợi về mặt bằng, giao thông, điện, nước, vệ sinh môi trường được tập trung giải quyết cùng với các chính sách về khuyến công, các thủ tục hành chính thông thoáng đã tạo niềm tin cho các DN, doanh nhân. Tiếng lành đồn xa, liên tiếp năm 2011, 2012 có 2 doanh nghiệp luyện thép (Hoàng Minh Quân, Bình Triển) từ Bắc Ninh đã vào đăng ký đầu tư, đến đầu năm 2015, sau 2 năm xây dựng, doanh nghiệp cán tôn Lộc Lan đã đi vào hoạt động. Nhờ có nhiều thuận lợi trong SXKD, các DN, CSSX có điều kiện áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất làm tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả và tạo được nhiều mặt hàng mới, có sức cạnh tranh cao. Như việc đưa khuôn kim loại thay khuôn cát truyền thống của ông Nguyễn Quốc Tuấn, việc cải tiến hệ thống rô-bốt bốc xếp trong dây chuyền SX tấm lợp Fiproxy măng của ông Trần Công Hảo (CTy TNHH Trung Nam),… đã làm tăng năng suất, hiệu quả rõ nét. Đặc biệt, 2 doanh nghiệp (Tuấn Yến và Núi Hồng) đã sản xuất thành công búa máy truyền động bằng cơ khí đem lại hiệu quả đáng kể trong việc đổi mới phương pháp rèn của các hộ rèn gia đình. Đến nay, toàn phường có gần 100 búa máy (chiếm trên 90% hộ rèn trong toàn phường). Việc đẩy mạnh ứng dụng các tiếp bộ về KH&CN vào sản xuất được các doanh nghiệp đặc biệt quan tâm. Các DN, CSSX trên địa bàn đã quan tâm tìm tòi, sáng tạo nhiều sản phẩm mới có sức cạnh tranh cao. Liên tục từ năm 2010 đến nay, Trung Lương luôn có các sản phẩm đạt giải "Sản phẩm Công nghiệp - Nông thôn" của Bộ Công Thương. Năm 2014, Trung Lương có 7/13 sản phẩm toàn tỉnh đạt giải. Ngoài các mặt hàng đã khẳng định được thương hiệu như bơm hút quặng, chân vịt tàu thuyền, bi gang,… thì nhiều mặt hàng mới, như nắp hố ga của DN Tuấn Yến; cửa lưới cho hệ thống thoát nước các công trình giao thông của DN Núi Hồng …tiếp tục được khẳng định. Nhiều năm qua, nền kinh tế của đất nước gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng lớn nhất là các DN nhỏ và vừa, nhưng các DN, CSSX Trung Lương vẫn đứng vững và tăng trưởng. Tiêu biểu như DN Tuấn Yến năm 2010 doanh số là 7 tỷ đồng đến năm 2014 đã đạt 16 tỷ đồng. DN Núi Hồng: Năm 2010 doanh số dưới 5 tỷ đồng, đến năm 2014 đã lên 12 tỷ đồng… Ổn định và phát triển sản xuất đã tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực. Các DN, CSSX thường xuyên giải quyết việc làm và thu nhập ổn định cho trên 600 lao động, mức lương bình quân trong các DN, CSSX từ 4,5 đến 5,5 triệu đồng/người/tháng. Cùng với việc thực hiện nghĩa vụ thuế, các DN, CSSX luôn quan tâm, tích cực thực hiện, hưởng ứng các phong trào, các hoạt động xã hội tại địa phương.

Trung Lương vào hội

Nhờ lực sản xuất của các DN, CSSX tại khu CN, TTCN tăng cao đã làm chỗ dựa vững chắc cho các hộ SX gia công cơ khí vệ tinh và các lò rèn gia đình phát triển mạnh. Đặc biệt là các DN, CSSX dịch vụ vận tải, thu gom nguyên liệu, phế liệu đã đầu tư vốn trang bị hệ thống kho bãi, phương tiện vận tải, máy cẩu chuyên dụng…. Cùng với các DN, CSSX, các hộ lò rèn gia đình đã ổn định và phát triển mạnh. Đi đôi với việc trang bị nhiều loại máy móc, thiết bị mới, các hộ đã đi vào liên kết sản xuất nhằm chuyên môn hóa, tạo ra nhiều mặt hàng có sức cạnh tranh cao. Toàn phường hiện có có trên 111 hộ sản xuất TTCN, giải quyết việc làm thường xuyên cho gần 800 lao động. Giá trị thu nhập và tỷ trọng về CN -TTCN ngày càng tăng cao. Năm 2010 thu nhập về CN-TTCN mới đạt 88,5 tỷ đồng, đến năm 2014 đã lên 159 tỷ đồng, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế vững chắc theo hướng CN-TTCN-TMDV và NLN, năm 2014 tỷ trọng về CN-TTCN chiếm 61,5%.

Thời cơ và thách thức

Từ một làng nghề có nguy cơ mai một, đến nay làng nghề Trung Lương đã có một diện mạo mới, với hiệu quả kinh tế, xã hội đáng kể. Tuy vậy, trước xu thế hội nhập sâu rộng của nền kinh tế, làng nghề Trung Lương đang đứng trước nhiều thời cơ và thách thức mới. Với 6ha, đã lấp đầy 100%, thu hút 16 DN, CSSX. So với quy mô và yêu cầu phát triển thì Cụm CN- TTCN tập trung làng nghề Trung Lương vẫn còn nhỏ bé. Do vậy, trong thời gian tới Đảng bộ, Chính quyền phường Trung Lương mong muốn tiếp tục được sự quan tâm của Tỉnh, Thị xã để mở rộng cụm CN-TTCN làng nghề Trung Lương theo đúng quy hoạch và tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp được đề ra trong Nghị quyết 03 của BCH Đảng bộ Thị xã để Trung Lương tiếp tục đẩy mạnh phát triển CN- TTCN, góp phần vào quá trình chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế Thị xã ./.

NGUYỄN DUY ĐĂNG

PBT, Chủ tịch UBND P. Trung Lương