Tài năng trẻ
Bùi Đức Kinh sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống hiếu học ( tại tổ dân phố Quỳnh Lâm, Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh), ông tổ dòng họ là Tiến sỹ Bùi Đăng Đạt đỗ tam giáp đồng tiến sỹ năm 1697. Ngay từ khi còn học phổ thông, Bùi Đức Kính đã bộc lộ tư chất thông minh hiếm có. Năm 1989 sau khi trúng tuyển vào trường THPT Hồng Lĩnh, Kính được chọn vào lớp bồi dưỡng học sinh giỏi toán và không lâu sau được chọn về trường chuyên toán của tỉnh tại trường THPT Trần Phú, tiếp đó là trường THPT Minh Khai. Với những thành tích nổi bật trong học tập, Kính tiếp tục được Sở Giáo dục Nghệ Tĩnh chuyền về học tại trường chuyên Phan Bội Châu (TP Vinh), tiếp đó là hệ THPT của trường Đại học Sư phạm Vinh.Tại đây Bùi Đức Kính có điều kiện học tập với những chương trình nâng cao hơn về toán học. Với mong muốn vận dụng kiến thức toán để đi sâu nghiên cứu về nông lâm nghiệp và sinh thái, năm 1992 Bùi Đức Kính thi đậu vào trường Đại học Nông nghiệp 2- Huế. Vừa bước vào ngưỡng cửa đại học, Bùi Đức Kính bắt tay ngay vào nghiên cứu về biến đổi khí hậu. Chỉ trong 2 kỳ học, các tạp chí, kỷ yếu của nhà trường đã đăng tải một số nghiên cứu ban đầu về biến đổi khí hậu ở miền Trung của Bùi Đức Kính đã gây bất ngờ và ấn tượng cho nhiều nhà nghiên cứu trên lĩnh vực mang tính thời sự nóng hổi này. Nhận thấy đây là một nhân tố đầy triển vọng, trường Đại học Nông nghiệp 2 – Huế đã giới thiệu và gửi Bùi Đức Kính về khoa Đông phương học- Đại học xã hội và nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh. Vừa học tập, vừa nghiên cứu khoa học, Bùi Đức Kính tiếp tục có nhiều đóng góp cho lĩnh vực này và được giữ lại giảng dạy tại trường Đại học xã hội và nhân văn thành phố Hồ Chí Minh. Như hạt giống nảy mầm khi gặp mảnh đất tốt, tại đây Bùi Đức Kính càng có điều kiện phát triển đề tài về biến đổi khí hậu và được giới khoa học trong và ngoài nước đánh giá cao. Tuy vậy, vấn đề biến đổi khí hậu có mối quan hệ toàn cầu, trong đó tác động trực tiếp là Đông Nam Á và khu vực. Trong 10 năm liên tục Bùi Đức Kính được các tổ chức quốc tế mời tham gia nghiên cứu và hội thảo chuyên đề về biến đổi khí hậu: Như trường đại học Hoàng gia Thái Lan, đại học quốc gia Singapo, Malaixia... Đặc biệt, năm 2005 Kính được Đại học Tổng hợp Tôkyô mời tham gia nghiên cứu và hội thảo về biến đối khí hậu khu vực châu Á- Thái Bình Dương. Tại đây anh đã bảo vệ xuất sắc học vị Thạc sỹ chuyên ngành. Vốn là người có thiên bẩm về năng khiếu toán học, việc phát triển đề tài về BĐKH của Bùi Đức Kính được xây dựng và phát triển trên cơ sở các dữ liệu khoa học hết sức chặt chẽ, thể hiện tư duy sáng tạo, như dùng hàm tích phân để phân tích các dữ liệu, dùng ma trận để giải mã các thông số trong mối liên quan về khí hậu, thời tiết như bức xạ, nhiệt lượng...vì vậy các chuyên đề của Bùi Đức Kính có tính thuyết phục cao và được các chuyên gia đầu nghành các quốc gia ngưỡng mộ và coi là nhân tố đầy triển vọng. Đầu năm 2011, sau chuyến hội thảo tại Mỹ, Bùi Đức Kính được chính phủ Úc mời sang nghiên cứu và cấp học bổng để bảo vệ luận án tiến sỹ chuyên ngành BĐKH và ATTP tại Viện Đại học Hoàng gia Ôtraylia. Ôtraylia là một quốc gia rộng lớn, có nền kinh tế phát triển và nhất là có hệ sinh thái phong phú, là quốc gia đứng đầu về bảo vệ đa dạng sinh học, được ví là cái nôi bảo vệ sinh quyển thế giới. Từ đây Bùi Đức Kính có điều kiện đưa những kiến thức về BĐKH của Việt Nam, Đông nam Á, châu Á mở rộng cùng với mối tương quan toàn cầu, như dòng sông nhỏ nay đã hòa vào biển lớn.
Hướng về nguồn cội
Thông thường con người sau khi thành đạt có chỗ đứng trong xã hội, người ta mới có điều kiện hướng về quê hương. Còn Bùi Đức Kính lại không như thế. Mặc dù đang dồn sức cho nghiên cứu khoa học, ngoài ra còn phải lo gánh nặng gia đình; với học bổng và tiền nhuận bút tích lũy được, vợ chồng Kính chỉ mới có một ngôi nhà cấp 4 trong hẻm nhỏ phường Tăng Nhơn Phú, quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Tuy vậy, được tin dòng họ của mình đang khởi công xây dựng nhà thờ tổ Bùi Đăng Đạt, Kính dành dụm gửi về nước 5 triệu đồng để đóng góp. Từ ý tưởng của Kính, dòng họ tiếp tục xây dựng " quy ước dòng họ". Nội dung của Quy ước là đề cao truyền thống đoàn kết, yêu quê hương đất nước, cần cù lao động, hiếu nghĩa, hiếu học, tôn vinh, noi gương cụ Tổ Bùi Đăng Đạt, vinh danh các gia đình, các thành viên trong dòng họ có công lao trong sự nghiệp xây dựng quê hương, đất nước. Tiếp đó, theo sáng kiến của Kính, dòng họ xây dựng "tủ sách dòng họ" trên 200 cuốn, xây dựng "quỹ khuyến học dòng họ" với nguồn quỹ ban đầu do Kính gửi về 20 triệu đồng. Điều đặc biệt là tủ sách và quỹ khuyến học dòng họ Bùi Đăng không những phục vụ cho con em trong dòng họ mà còn phục vụ, khen thưởng hàng năm cho tất cả những con em trong phường có thành tích xuất sắc trong cả 3 cấp học. Dòng họ Bùi Đăng đã trở thành điểm sáng trong phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, thiết thực cổ vũ phong trào thi đua xây dựng dòng họ văn minh, hiếu học trong toàn phường. Nhiều năm liên tục dòng họ Bùi Đăng đã được thị xã Hồng Lĩnh xếp loại dòng họ tiêu biểu, dòng họ xuất sắc trong phong trào xây dựng mô hình "Dân vận khéo". Đặc biệt tháng 1 năm 2011 nhà thờ dòng họ Bùi Đăng được xếp di tích lịch sử văn hóa cấp Tỉnh. Những vinh dự ấy càng tiếp thêm sức mạnh cho Bùi Đức Kính say sưa nghiên cứu, học tập.
Tiếc thay sau một thời gian làm việc tại Ôttrâylia, Bùi Đức Kính không may lâm bệnh hiểm nghèo. Mặc dù đã được các giáo sư đầu ngành nước bạn trực tiếp phẫu thuật song căn bệnh ung thư gan cấp tính đã làm anh mau chóng kiệt sức. Và tháng 8 năm 2012 sau khi về nước để dưỡng bệnh không lâu, Bùi Đức Kính đã ra đi, để lại bao công trình đang ấp ủ và đầy hứa hẹn.
Tiếc thương Bùi Đức Kính
Ngày Bùi Đức Kính qua đời, nhân dân và mọi người trong dòng họ, bạn bè... nghe tin đều xúc động tiếc thương. Căn nhà bố mẹ Kính ở TDP Quỳnh Lâm, dưới chân núi Hồng, kề với nhà thờ tổ Bùi Đăng Đạt nườm nượp người đến thăm viếng. Trong dòng người ấy tôi thấy rất đông các cháu học sinh với nét mặt trầm lặng, ngấn lệ. Trong đông đảo các cháu học sinh đó, có thể nhiều cháu chưa được nhận phần thưởng từ quỹ khuyến học Bùi Đức Kính, nhưng sâu thẳm trong lòng các cháu là sự tri ân, tôn kính, ngưỡng mộ một người anh có tài năng và nghĩa cử, có trí tuệ và nhân cách, nặng lòng với quê hương./.
Nguyễn Trường Thiện